Kur kryeministri britanik, Boris Johnson njoftoi për marrëveshjen tregtare, “Brexit” më 24 dhjetor, ai tha se kjo do t’iu mundësonte kompanive të Mbretërisë së Bashkuar “të bënin edhe më shumë biznes” me Bashkimin Evropian.
Britania do të ishte “e begatë, dinamike dhe e kënaqur” pasi të përfundonte daljen e saj nga Bashkimi Evropian, deklaroi Johnson, e lirë për të arritur marrëveshje tregtare në të gjithë botën ndërsa do të vazhdonte të eksportonte pa probleme në tregun e Bashkimit Evropian prej 450 milionë konsumatorësh, raporton cnn.
Por kanë kaluar 100 ditë që kur Mbretëria e Bashkuar u nda nga partneri i saj më i madh tregtar dhe Brexit po provon të jetë një katastrof për shumë eksportues britanikë, të cilët kanë hedhur poshtë fjalët e Johnsonit dhe tani po kërkojnë nga qeveria të marrë masa urgjente për të parandaluar humbjet e mëtejme.
“Ne po u bëjmë thirrje Britanisë së Madhe dhe BE-së të kthehen në tryezë dhe të prodhojnë zgjidhje që zvogëlojnë pengesat tregtare dhe u japin eksportuesve një shans luftimi”, tha drejtoresha bashkë-ekzekutive e Dhomave të Tregtisë Britanike, Hannah Essex.
“Vështirësitë me të cilat po përballen eksportuesit nuk janë vetëm probleme të thjeshta. Ato janë çështje strukturore që, nëse vazhdojnë të mos adresohen, mund të çojnë në dobësi afatgjata, potencialisht të pakthyeshme në sektorin e eksportit në Britani”, shtoi ajo.
Marrëveshja ka qenë e keqe për tregtinë. Por gjithashtu ka kontribuar në dhunën e fundit dhe rritjen e zemërimit në Irlandën e Veriut.
Gjatë negociatave për marrëveshjen e Brexit, problemi i mallrave që lëvizin midis Republikës së Irlandës, e cila është anëtare e Bashkimit Evropian, dhe Irlandës së Veriut, e cila është pjesë e Mbretërisë së Bashkuar, rezultoi e “dështuar”.
Zbatimi i “Marrëveshjes së Premtes së Mirë” të vitit 1998 që i dha fund tre dekadave të dhunës sektare, do të thoshte shmangie e kthimit të një kufiri në ishullin e Irlandës.
Në vend të kësaj, Johnson ra dakord që Irlanda e Veriut të mbetet subjekt i rregullave të tregut të BE-së dhe për të ngritur një kufi tregtar poshtë Detit Irlandez për policinë e tyre, duke zemëruar unionistët pro-britanikë, të cilët kundërshtojnë që Irlanda e Veriut të trajtohet ndryshe nga pjesa tjetër e Mbretërisë së Bashkuar.
Johnson ishte zotuar në vitin 2019 se nuk do të kishte kontrolle në mallrat që lëviznin midis Britanisë dhe Irlandës së Veriut.
Trazirat dhe dhuna në rrugët e Belfastit këtë muaj kanë ngjallur frikën e një kthimi në të kaluarën e trazuar të Irlandës Veriore dhe kanë udhëhequr një zëdhënës të Departamentit të Shtetit të SHBA-së për të paralajmëruar se Marrëveshja e së Premtes së Mirë nuk duhet të “bëhet viktimë e Brexit”.
Eksportet kolapsuan
Qeveria e Mbretërisë së Bashkuar nuk ka publikuar një vlerësim të pasojave ekonomike nga Brexit dhe vazhdon të flasë për përfitimet e supozuara.
Një sondazh i mbi 1.000 udhëheqësve të biznesit në Mbretërinë e Bashkuar të kryer nga EY dhe grupi i lobit London First në fund të shkurtit, zbuloi se tre të katërtat kanë përjetuar përçarje në modelin e tyre të funksionimit pas përfundimit të periudhës së tranzicionit Brexit, dhe gjysma presin që ajo të vazhdojë për një periudhë afatgjatë.
Tregtia me Evropën ka marrë një goditje të madhe. Eksportet e mallrave në Bashkimin Evropian ranë me mbi 41 për qind në janar krahasuar me të njëjtin muaj të një viti më parë, sipas Zyrës për Statistikat Kombëtare. Eksportet u kthyen në shkurt, sipas të dhënave të botuara të martën, por ishin akoma 12.5 për qind më e ulët se 2020, kur pandemia ishte duke u zhvilluar në Evropë, dhe 22 për qind më poshtë në 2019.
Shumë kompani thonë se aftësia e tyre për të vazhduar tregtinë me bllokun është në rrezik për shkak të çështjeve që dalin nga marrëveshja e tregtisë. Bizneset që më parë mund të merrnin mallra në Evropë brenda disa orësh, tani po përballen me vonesa të gjata dhe kosto më të larta transporti për shkak të kontrolleve të reja të doganave dhe sigurisë së ushqimit.
Një sondazh i Dhomave të Tregtisë Britanike botuar të hënën nga 2,900 eksportues në Mbretërinë e Bashkuar zbuloi se 41 për qind e kompanive raportuan ulje të shitjeve të eksportit në tremujorin e parë, të nxitur nga Brexit dhe ndikimi i pandemisë së coronavirusit.
Eksportuesit në Mbretërinë e Bashkuar po përpiqen të përshtaten me “vëllimin e madh të dokumenteve” që ata tani duhet të trajtojnë, sipas Suren Thiru, kreu i ekonomisë në Dhomat e Tregtisë Britanike.
Ekziston gjithashtu një mungesë qartësie rreth pagesës së taksave të shitjes si dhe konfuzion në lidhje me rregullat e reja të kërkesave të origjinës, tha ai për CNN-in.
Rregullat e origjinës përcaktojnë se nga vijnë mallrat, përfshirë lëndët e para dhe pjesët përbërëse, dhe nëse ato duhet të përballen me tarifa.
“Fakt është se kompanitë që tregtojnë me BE-në nuk kishin nevojë të dinin ose kuptonin doganat deri më tani. Dhe nuk ka kapacitet të mjaftueshëm në industrinë [e doganave] për të siguruar mbështetjen e kërkuar”, tha Anna Jerzewska, themeluese e kompanisë konsulente, “Trade & Borders.”.
Ndërsa kompanitë më të mëdha mund të thithin kosto të reja, bizneset e vogla janë goditur veçanërisht rëndë. Një sondazh i 132 eksportuesve nga Federata e Bizneseve të Vogla në muajin mars zbuloi se 23 për qind kanë ndaluar përkohësisht shitjet në Bashkimin Evropian dhe pesë kanë ndaluar përgjithmonë.
A mund të rregullohet marrëveshja?
Të hënën, një grup ligjvënësish, drejtuesish biznesi dhe ekonomistësh krijuan një komision të pavarur për të shqyrtuar me vëmendje marrëveshjet tregtare të Britanisë me Evropën dhe pjesën tjetër të botës.
Situata është veçanërisht urgjente për prodhuesit e ushqimit, të cilët kanë pasur eksporte, por që janë zhdukur nga marrëveshjet e reja të tregtisë.
Që nga 1 janari, të gjitha produktet bimore dhe shtazore që hyjnë në Bashkimin Evropian kërkojnë një certifikatë shëndetësore eksporti (EHC) që duhet të vuloset nga një veteriner i certifikuar nga qeveria.
Kjo e ka parandaluar Cheshire Cheap Company të shesë tek blerësit në Bashkimin Evropian sepse kostoja e një certifikatë është shumëfishi i çmimit mesatar të shitjes prej 25 34 (34 dollarë) në 50 (69 dollarë) për porosi.
Para Brexit, këto shitje kishin vlerë rreth 247,800 dollarë, ose 20 qind të të ardhurave të kompanisë dhe në rrugën e duhur për të arritur 344 mijë këtë vit, sipas drejtorit menaxhues Simon Spurrell. “Më parë kishim një oqean mundësish, u morëm me 27 vende të ndryshme. Kjo u bë shpejt një pellg”, tha Spurrell.
Eksportet e ushqimeve dhe pijeve në Mbretërinë e Bashkuar u shembën në muajin janar, e nxitur nga një rënie prej 76 për qind e shitjeve në Bashkimin Evropian krahasuar me të njëjtin muaj të vitit të kaluar, sipas Federatës së Ushqimit dhe Pijeve, transmeton Telegrafi.
Eksportet e salmonit ranë 98 për qind, viçi rreth 92 për qind dhe ushqimi i kafshëve ra 80 për qind gjersa uiski ka rënë për 63 për qind. Sipas Zyrës për Statistikat Kombëtare, eksportet e ushqimit dhe kafshëve të gjalla u rikuperuan disi në shkurt, por mbeten nën nivelet e vitit 2020.
Ka disa fusha të tjera që gjithashtu kanë nevojë për vëmendje. Për shembull, njohja e ndërsjellë e kualifikimeve profesionale, të tilla si për mjekët, llogaritarët dhe arkitektët, duhet akoma të bihet dakord në bazë të sektorit. Kjo nuk ka ndodhur ende dhe është një “çështje madhore” me të cilën përballen bizneset, tha Thiru.
Marrëveshja e Johnson për Brexit nuk bëri asnjë parashikim për shërbimet financiare, një industri që përbën gati 11 për qind të të ardhurave nga taksat e qeverisë dhe 1.1 milion vende pune, sipas PwC dhe Zyrës për Statistikat Kombëtare.
Perspektivat për një marrëveshje që do t’i jepte Britanisë të njëjtat të drejta të hyrjes në treg si disa vende të tjera jo-BE duken të pakta, dhe kjo mund të minojë më tej pozicionin e Londrës si qyteti më i lartë financiar i Evropës.
Që nga referendumi, firmat e shërbimeve financiare ndërkombëtare kanë migruar asete me vlerë gati 1.8 trilionë dollarë dhe kanë zhvendosur 7,600 vende pune nga Britania në Bashkimin Evropian, sipas të dhënave të ndjekura nga EY. Amsterdami tashmë ka tejkaluar Londrën si qendra kryesore e tregtimit të aksioneve në Evropë.
Pasojat afatgjate
Largimi nga tregu i vetëm i BE-së do të thotë fundi i tregtisë pa fërkime dhe kosto më të larta për kompanitë në Mbretërinë e Bashkuar, edhe pasi ato të jenë përshtatur me mënyrën e re të të bërit biznes.
Kjo do të godasë investimet e huaja direkte në Mbretërinë e Bashkuar me kalimin e kohës sepse kompanitë që duan të shërbejnë në tregun evropian nuk do të zgjedhin më të bazohen në Britani, shtoi ai.
Ka shenja të hershme që kjo tashmë po ndodh. Alfred Van Pelt, drejtori menaxhues i Something Different, një shumicë veshjesh dhe aksesorësh me qendër në Angli, tha në një deklaratë të hënën se Brexit ka “vrarë një mundësi masive rritjeje” për biznesin.
“Investitori ynë i huaj kishte plane që njësia britanike të bëhej një qendër evropiane shpërndarjeje. Kjo tani nuk është më në karta pasi shpërndarja e vetme që mund të bëhet nga brenda me kosto efektive të Britanisë është në adresat e kodit postar të Mbretërisë së Madhe”, shtoi ai.
Marrëdhënia e re tregtare pritet të dërgojnë në një humbje afatgjate të prodhimit në Britani me rreth 4 për qind krahasuar me mbetjen në Bashkimin Evropian, sipas Zyrës së Mbretërisë së Bashkuar për Përgjegjësinë e Buxhetit, e cila prodhon parashikime ekonomike për qeverinë. Eksportet dhe importet do të jenë rreth 15 për qind më të ulëta në planin afatgjatë.
Sipas Jerzewska, eksperti i tregtisë, pasoja kryesore do të jetë zhvendosja graduale e zinxhirëve të furnizimit ndërsa prodhuesit e BE-së gjejnë furnizues alternative. “Bizneset ndjekin rrugën e rezistencës më të vogël dhe pengesat e reja për tregtinë mund t’i bëjnë furnizuesit britanikë të jenë më pak konkurrues në tregun e BE-së”, tha ajo.